ΠΕΝΤΕ ΟΨΕΙΣ ΤΗΣ ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑΣ

Αν και η ακαδημαϊκή θητεία του στην Αμερική βοήθησε καθοριστικά στην ενασχόλησή του με το ευρύτατα συζητούμενο τότε ζήτημα της σχέσης μεταξύ της νεωτερικότητας και του μοντερνισμού, η ιστοριογραφική και ταυτόχρονα ερμηνευτική προσέγγιση που επιχειρεί ο Calinescu σχετικά με τους όρους μοντερνισμός, πρωτοπορία, παρακμή, κιτς είναι προϊόν πολύμοχθης έρευνας, η οποία, σε ό, τι αφορά κυρίως τη διαμάχη “Αρχαίων” και “Μοντέρνων”, διατρέχει την πολιτισμική ιστορία της Δύσης, φτάνοντας έως τον Μεσαίωνα και την Αρχαιότητα. Έχοντας, ως ευρωπαίος στοχαστής, βαθιά συνείδηση του χρόνου και των δραματικών “επιταχύνσεων” της Νεότερης Ιστορίας, ο Calinescu προσπαθεί να αναλύσει με όσο το δυνατόν περισσότερη διαύγεια έννοιες και όρους που υποτιμήθηκαν (όπως ο όρος πρωτοπορία/avant-garde) ή ακόμα και αγνοήθηκαν από την αμερικανική κριτική. Αντίθετα με τις θέσεις που υιοθετήθηκαν εδώ και δεκαετίες από θεωρητικούς του Νέου Κόσμου, ο Calinescu είδε την πρωτοπορία όχι ως απλό συνώνυμο της μοντέρνας καλλιτεχνικής έκφρασης, αλλά ως ακραία αισθητική και ιδεολογική έκφραση της νεωτερικότητας, ως την πλέον οριακή και ταυτόχρονα αυτοκαταστροφική από τις “όψεις” της. Η αισθητική, βέβαια, προσέγγιση των φαινομένων που εξετάζει δεν τον φέρνει αντιμέτωπο με ιστορικού-κοινωνικού χαρακτήρα ερωτήματα, όπως γιατί οι συνθήκες που οδήγησαν την ευρωπαϊκή πρωτοπορία στην καλλιέργεια μιας βαθύτατης “κουλτούρας της κρίσης” δεν διαμορφώθηκαν, αντίστοιχα, και στην Αμερική. Εντούτοις, η προσέγγισή του στη χρονική και εννοιολογική οριοθέτηση της νεωτερικότητας και της σχέσης της με την πρωτοπορία, αν και σε μερικά σημεία αρκετά σχηματική, χαρακτηρίζεται από κριτική ευστοχία και βαθιά εξοικείωση με την ιστορία των ευρωπαϊκών ιδεών κατά τους δύο τελευταίους αιώνες.