ΛΙΘΟΣ ΜΑΡΜΑΡΟΣ ΤΑΙΝΑΡΙΟΣ ΤΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ

Το τοπίο της Μάνης είναι σκληρό σαν τη σιωπή. Και στερητικό. Δεν υπάρχει νερό, μονάχα φως, ο δρόμος χάνεται στο φως... Εκτός από το φως παντού υπάρχει η πέτρα, η κυρίαρχη πέτρα: τραχιά και δυσπρόσιτη. Κι ακόμη ανάδελφη, που δεν βολεύεται κάτω από τα ξένα βήματα, αλλά μόνο τα γνώριμα, της μανιάτικης πάτριάς. Ποτέ όμως απρόσωπη, δίχως ταυτότητα! Η πέτρα αυτή και τα έργα της συνιστούν επί της ουσίας την ταυτότητα του μανιάτικου τοπίου. Αλλά και του ίδιου του Μανιάτη. Αν το αρχέτυπο για τον ελληνικό τόπο είναι το φως, για τον μανιάτικο είναι η πέτρα. Την πέτρα μου δωσαν μανιάτικη... Όχι η τυχαία πέτρα, αλλά το μάρμαρο. Όπως γράφει ο ποιητής της Ρωμιοσύνης, μαρμάρωσαν τα δέντρα, τα ποτάμια, το τοπίο μαρμάρωσε. Η ρίζα σκοντάφτει στο μάρμαρο. Το μάρμαρο, που λάμπει, που φωτίζει. Που μπορεί με σχετική ευκολία να σκαλιστεί, να λειανθεί, να στιλβωθεί. Σε λιθανάγλυφα, σε χαράγματα, σε λίθινα σκεύη, σε εκκλησίες, σε τάφους, σε πυργόσπιτα, σε αλώνια, παντού. Ο Στρατής Μυριβήλης ερμηνεύει το τραχύ τοπίο της Μάνης, ταυτίζοντάς το με τους ανθρώπους της, που το βιώνουν: "Η Μάνη είναι σκληρή και γυμνή. Οι βράχοι της είναι όλο αγκωνές. Δεν υπάρχει εκεί στάλα περίσσιο πάχος. Η γη είναι βασανισμένη. Το πρόσωπό της σε κοιτάζει σοβαρά και φλογερά, σαν το πρόσωπο των ανθρώπων της. Γι' αυτό και το χαμόγελό της, σα λάχει και χαμογελάσει, είναι τόσο γλυκό, όπως θάναι το πρόσωπο των αγίων, όταν θα θελήσουν να φωτίσουν με χαμόγελο την ασκητική τους θλίψη".